Op de sofa bij het algoritme
Kunstmatige intelligentie, mentale crises, neurotechnologie en steeds geavanceerdere precisiemedicijnen veranderen het landschap van de mentale gezondheidszorg. Tijdens de Psycholoog van de Toekomst-conferentie in het Werkwarenhuis Den Bosch op 16 januari 2024 doken psychologen van de Open Universiteit diep in de toekomst.
Illustratieve beelden ontwikkeld met Chat-GPT4, fotografie en ontwerp Marjolein Pijnappels
(c) Marjolein Pijnappels
Op deze dag, georganiseerd door de Opleidingscommissie Psychologie van de Open Universiteit, lag de focus op het verkennen van de toekomst van de psychologie, met specifieke aandacht voor de implicaties voor het psychologiecurriculum. Hoe bereiden we studenten voor op een steeds onzekerdere toekomst waar technologisering exponentieel toeneemt? Hoe verhoudt zich dat tot het diepmenselijke van dit vakgebied? Vormen mens en technologie eigenlijk wel een tegenstelling?
Ruimte om de toekomst te verkennen
Deze en andere vragen kwamen aan bod tijdens de Exploratorium-workshops waar groepen medewerkers onder leiding van studenten de toekomst verkenden. Volgens de methodiek 2x2 Scenario Matrix speculeerden de psychologen over de toekomst van negen thema’s, van GGZ & Coaching tot Jeugdzorg, en de Menselijke Maat in Technologie tot Acceptatie & Adaptatie. Elke groep ontwikkelde vier uiteenlopende scenario’s en schreven korte verhalen waar een hoofdpersoon deze speculatieve, maar mogelijke toekomst verkent. De verhalen werden verder ontwikkeld en visueel gemaakt in het AI Visionairium.
AI visualisaties wekken toekomstverhalen tot leven
Het AI Visionairium, bood de mogelijkheid om toekomstbeelden te ontwikkelen met behulp van kunstmatige intelligentie. Deze technologie stelde deelnemers in staat om de creativiteit aan te wakkeren, discussies aan te zwengelen en toekomstscenario's op een visuele manier uit te drukken.
De toekomstverhalen verkenden ontwikkelingen als life coaches voor iedereen, AI therapeuten, breinimplantaten, het samenleven van machine-entiteiten en mensen, onsterfelijkheid, afhankelijkheid van technologie en machtsmisbruik door grote bedrijven.
(c) Marjolein Pijnappels
Sociotechnical imaginaries en toekomstverhalen
Tijdens de Psycholoog van de Toekomst-conferentie werd het concept sociotechnical imaginaries gebruikt als leidraad om deelnemers bewust te maken van en te betrekken bij de toekomstige ontwikkelingen binnen de psychologie.
Sociotechnical imaginaries zijn eigenlijk gezamenlijke ideeën en dromen die we delen over hoe technologie en de samenleving samenwerken in de toekomst. Het gaat om de manier waarop we ons voorstellen dat technologie zich zal ontwikkelen en welke invloed dit zal hebben op de manier waarop we samenleven. Met andere woorden, het zijn de beelden die we gezamenlijk hebben over hoe de toekomst eruit zou kunnen zien als het gaat om technologische veranderingen en hoe dit onze maatschappij kan beïnvloeden
Miro Boards met uitkomsten 2x2 Scenario Matrix aangevuld met toekomstverhalen en rich data
Futures storytelling
Futures Storytelling (‘verhalen van toekomsten’) is een benadering waarbij verhalen worden gebruikt om (meerdere) toekomstscenario's te verkennen en vorm te geven. Het stelt deelnemers in staat om actief deel te nemen aan het creëren van uiteenlopende narratieven rond mogelijke ontwikkelingen. Door middel van verhalen kunnen complexe ideeën en abstracte concepten tastbaar worden gemaakt.
De tijdens deze dag gemaakte ‘futures stories’ dienden als bouwstenen voor de verdere ontwikkeling van het psychologie-curriculum. De deelnemers werden uitgedaagd om de toekomstscenario’s te vertalen naar zowel realistische als speculatieve cursussen.
Een nieuw curriculum
Als resultaat van deze methodieken ontstonden er niet alleen innovatieve ideeën, maar ook concrete voorstellen voor het psychologie-curriculum van de toekomst. Het vermogen om te ‘hallucineren’, waartoe toekomstecoloog Marjolein Pijnappels de deelnemers in haar keynote toe opriep, betekent het actief verkennen, visualiseren en creëren van mogelijkheden en scenario's die nog niet concreet bestaan.
Cursuskaarten
De deelnemers werden uitgenodigd om de inzichten van de ochtend om te zetten in concrete cursusen voor het toekomstige psychologiecurriculum. Op zogenaamde Cursuskaarten schreven zij hun idee dat vervolgens in Cursusteams werd uitgewerkt compleet met methodieken, theorie en werkvormen.
De conferentie Psycholoog van de Toekomst bood niet alleen een inkijkje in de toekomst van de psychologie, maar ook een gestructureerde aanpak om deze toekomst vorm te geven. Het anticiperen op psychosociale effecten, reageren op veranderingen en bijdragen aan inclusieve en ethisch verantwoorde benaderingen staan centraal in de ontwikkeling van een vakgebied dat klaar is voor de uitdagingen van morgen – en daarná.